تبیین اسلامی و روان‌شناختی نقش خانواده در مسئولیتپذیری کودکان و نوجوانان
نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانش‌پژوه کارشناسی علوم تربیتی، از کشور تانزانیا، مجتمع آموزش عالی بنت‌الهدی، جامعه المصطفی العالمیه، قم، ایران.
2 مربی گروه علوم تربیتی، مجتمع آموزش عالی بنت‌الهدی، جامعه‌المصطفی العالمیه، قم، ایران.
چکیده
پژوهش حاضر، نقش خانواده در مسئولیتپذیری فرزندان و راهکارهای خانواده در ارتقای مسئولیتپذیری کودکان و نوجوانان را بررسی میکند. خانواده بهدلیل اینکه اولین بستر رشد و شکوفایی فرزندان است نقش بسزایی در شکل‌گیری رفتارهای مثبت و صفات پسندیده در آنها دارد. مسئولیتپذیری از رفتارهایی است که نه‌تنها به افزایش عزتنفس و اعتمادبهنفس فرزندان و سلامت روان آنها کمک میکند، بلکه آثار مثبت آن در سنین بالاتر ظهور و بروز پیدا میکند و آنها را در ایجاد خانواده‌ای پویا و مستحکم و جامعه‌ای سالم و رشدیافته یاری میکند. پژوهش حاضر ازنظر هدف، بنیادی-کاربردی است که باشیوه تفسیرگرایی و روش کیفی، آیات، روایات و متون روانشناسی را بررسی میکند. یافته‌های تحقیق بعد از تجزیه و تحلیل محتواهای دینی و روان‌شناختی بیانگر این است که برای موفقیت در این زمینه والدین باید رفتاری مقتدرانه داشته باشند؛ یعنی با تقسیم کار عادلانه، استفاده از تحسین و تشویق، صبر و بردباری و با رعایت اصل تدریج و درنظر گرفتن تفاوتهای فردی در رشد و ارتقای مسئولیتپذیری ایفای نقش کرده و افراد متعادل و مسؤلیت‌پذیر را به جامعه تحویل دهند.
کلیدواژه‌ها
- قرآن
- نهجالبلاغه
- ابن فارس، احمد (1399). معجم مقاییس اللغه. بیروت: دار الفکر.
- ابوالدهب، اشرف طه (1381). المعجم الاسلامی، «الجوانب الدینیه و السیاسیه والجماعیه والاقتصادیه»، دایرهالمعارف‌ها، واژهنامه‌ها. قاهره: دار الشرق.
- افشاری، مرضیه (1398). نظریه بندورا: نظریه یادگیری اجتماعی، مدل شناختی رفتاری. httpss//: www. personalogy.ir
- آنسلمو، ساندرا (1995). رشد دوره اولیه کودکی پیش از تولد تا هشتسالگی. مترجم: آخشنی، علی. مشهد: بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی.
- بافکار، حسین (1380). کانون مهر. قم: مرکز پژوهشهای اسلامی صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران
- بیستونی، محمد (1388). خانواده از دیدگاه قرآن و حدیث (تفسیر موضوعی المیزان). قم: بیان جوان.
- تبریزی، مصطفی.، دیباییان، شهرزاد.، کاردانی، مژده.، و جعفری، فروغ (1391). فرهنگ توصیفی خانواده و خانوادهدرمانی. تهران: فراروان.
- حسینی، داوود (1381). جایگاه تشویق و تنبیه در اسلام. قم: مرکز پژوهشهای اسلامی صدا و سیما.
- دلشاد‌تهرانی، مصطفی (1379). حکومت حکمت: حکومت در نهجالبلاغه. تهران: خانه اندیشه.
- دهخدا، علی‌اکبر (1373). لغتنامه دهخدا. تهران: انتشارات روزنه.
- دیدگاه، زهرا.، و همکاران (1397). تبیین نقش مسئولیتپذیری در تربیت اجتماعی نوجوان براساس تفسیر المیزان. نشریه فرهنگ مشاوره و رواندرمانی، سال نهم، شماره34، ص27-56.
- شجاعی، محمدصادق (1384). مسئولیت والدین درزمینه بازی کودک ازنظر اسلام. نشریه شمیم یاس، شماره31، 38-44.
- الطبرانی، سلیمان بن احمد (1415). المعجم الکبیر. القاهره: مکتبه ابن تیمیه.
- طهرانی مقدم، حامد.، و شریعت باقری، محمدمهدی (1396). مسئولیتپذیری و راهکارهای ارتقای آن در نوجوانان دانشآموز. کنفرانس ملی پژوهشهای نوین ایران و جهان در روانشناسی، علوم تربیتی و مطالعات اجتماعی. دانشگاه آزاد اسلامی شیراز.
- طهماسبی، مهدی (1381). چگونگی انتقال مفاهیم دینی به جوانان. اصفهان: مرکز پژوهشهای اسلامی صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران، مرکز تحقیقات رایانه‌ای قائمیه اصفهان.
- شیخ حرعاملی (1414). وسائل الشیعه. قم: آلالبیت.
- فرهادیان، رضا (1378). خانواده و تحول در تربیت. اصفهان: مرکز تحقیقات رایانه‌ای قائمیه اصفهان.
- فولادچنگ، محبوبه (1382). خانواده و پرورش مسئولیتپذیری در کودکان، نشریه پیوند، شماره 289، 22-25.
- قاسمی، محمدعلی (1394). نقش تشویق در تربیت دینی کودکان. https://rasekhoon. net/article
- گلدنبرگ، هربرت.، و گلدنبرگ، آیرین (1400). مروری بر خانوادهدرمانی. تهران: انتشارات رسا.
- لورا، برک (1398). روانشناسی رشد. مترجم: سیدمحمدی، یحیی. تهران: ارسباران.
- مجلسی، محمدباقر (1403). بحارالانوار. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
- محقق داماد، سید مصطفی.، و همکاران (1398). خانواده. تهران: مرکز دایرهالمعارف بزرگ اسلامی.
- محمدی ریشهری، محمد (1384). میزان الحکمه. قم: دار الحدیث.
- بینا (1391). مدیریت خانواده. اصفهان: مرکز تحقیقات رایانه‌ای قائمیه، اصفهان.
- مصباح یزدی، محمدتقی (1380). فلسفه اخلاق. تحقیق و نگارش: احمدحسین شریف. تهران: سازمان تبلیغات اسلامی: نشرالملل.
- مکارم شیرازی، ناصر (1366). تفسیر نمونه. تهران: دار الاسلامیه.
- ناصری، الهام (1397). چگونه مسئولیتپذیری در کودکان را افزایش دهیم. https://www. chetor. com
)